თანამედროვე ლიტერატურის მრავალფეროვან და ფართო ლანდშაფტში, რამდენიმე ნაწარმოებია ისეთი გაბედული, ცოცხალი და მარადიული, როგორც ვირჯინია ვულფის ორლანდო: ბიოგრაფია. 1928 წელს გამოცემული ეს შედევრი უარყოფს ყველა ტიპის მარტივ კლასიფიცირებასა და ინტერპრეტაციას; ის დგას ფიქციისა და ბიოგრაფიის, სქესისა და დროის, ისტორიისა და ფანტაზიის გზაჯვარედინზე. ვულფმა, თავისი უპრეცედენტო შემოქმედებითი გენიით, შექმნა ნარატივი, რომელიც სცდება ჩვეულებრივ საზღვრებს და ეჭვქვეშ აყენებს არა მხოლოდ ჟანრის, არამედ თავად იდენტობის არსსაც.

ორლანდოს ხშირად ახასიათებენ, როგორც “ბიოგრაფიას”, თუმცა ის არაფრით ჰგავს ტრადიციულ ბიოგრაფიას. ნაწარმოები მოგვითხრობს ორლანდოს ისტორიას—ელიზაბეტიანურ ინგლისში მცხოვრებ არისტოკრატ ახალგაზრდას ამბავს, რომელიც ოთხი საუკუნის განმავლობაში განიცდის ფანტასტიკურ ტრანსფორმაციას, მამაკაციდან ქალად და პირიქით. რაც იწყება, როგორც ახალგაზრდა დიდგვაროვნის ცხოვრება დედოფალ ელიზაბეტ I-ის კარზე, გადაიქცევა დროისა და სივრცის ფანტასტიკურ მოგზაურობად. ორლანდო სამყაროს აღიქვამს მამაკაცური და ქალური თვალთახედვით.

მაგრამ თუ ორლანდოს მხოლოდ ფანტასტიკად ან ისტორიულ რომანად ჩავთვლით, გამოგვეპარება ვულფის მთავარი მიზანი. რომანი, მისი ძირითადი არსით, წარმოადგენს კვლევას—გაბედულ ექსპერიმენტს იდენტობის გარდამავლობაზე, თვითშემეცნების ბუნებაზე მედიტაციას და იმ საზღვრების კრიტიკას, რომლებიც ჩვენს სქესის აღქმას განსაზღვრავს.

ორლანდოში ვულფი ქმნის ნარატივს, რომელიც უპირისპირდება მამაკაცისა და ქალის, წარსულისა და აწმყოს, რეალობისა და ფანტაზიის ფიქსირებულ კატეგორიებს. ორლანდოს გარდაქმნა მამაკაციდან ქალად წარმოდგენილია არა როგორც უცნაურობა ან ანომალია, არამედ როგორც ბუნებრივი და გარდაუვალი პროცესი. ვულფის მიერ გენდერის წარმოჩენა, როგორც გარდამავალი და ცვალებადი, იყო რევოლუციური თავისი დროისთვის და ეჭვქვეშ აყენებდა მკაცრ ვიქტორიანულ მორალს, რომლესლაც მეოცე საუკუნეშიც კი ღრმად ჰქონდა ფესვი გადგმული.

რომანის დროის აღქმა არანაკლებ გაბედულია. ვულფი რამდენიმე საუკუნეს ერთადერთი ცხოვრების განმავლობაში აერთიანებს, რაც ორლანდოს საშუალებას აძლევს დროისა და სივრცის შეუფერხებლად გადაადგილებას. ამით ის ეჭვქვეშ აყენებს დროის ხაზოვან აღქმას და იდენტობის უცვლელობას. ვულფი თითქოს მიგვანიშნებს, რომ ჩვენი იდენტობის შეგრძნება არ არის ჩაკეტილი ერთ კონკრეტულ მომენტში ან სქესში, არამედ წარმოადგენს უწყვეტობას—მდინარეს, რომელიც მუდმივად იცვლება.

ორლანდო არის არა მხოლოდ მრავალშრიანი ტექსტი, რომელიც უამრავი ინტერპრეტაციის საშუალებას იძლევა, არამედ ღრმად პიროვნული ნამუშევარიც. რომანი ფართოდ აღიარებულია, როგორც სიყვარულის წერილი ვულფის ახლო მეგობრისა და საყვარლის, ვიტა საკვილ-ვესტის მიმართ. ორლანდოს პერსონაჟი, თავისი საქესობრივი გარდამავლობითა და არისტოკრატული ფესვებით, ფაქტობრივად ასახავს საკვილ-ვესტის ფიგურას, რომელიც ცნობილია თავისი სქესობრივი არაკონფორმულობით. ასევე მისი წინაპრების სახლი მნიშვნელოვან როლს ასრულებს რომანში.

ვულფის ალერსიანი და სახუმარო ტონი მთელი რომანის განმავლობაში, თხრობისა და ჟანრის წესების დარღვევა, და პიროვნულად ღრმა თემების გამოკვლევა მიანიშნებს, რომ ორლანდო ღრმად ინტიმური და გრძნობებით სავსე ნაწარმოებია. ამასთანავე, ეს არის გასაოცარი ინტელექტუალური სიღრმის ნამუშევარი, რომელიც ებრძვის ყველაზე ფუნდამენტურ კითხვებს: ვინ ვართ ჩვენ? რა განსაზღვრავს ჩვენს იდენტობას? შეგვიძლია კი ოდესმე საკუთარი თავი მთლიანად შევიცნოთ?

სტილისტური თვალსაზრისით, ორლანდო არის ნამდვილი ფერწერული ქმნილება. ვულფის პროზა დამახასიათებელია თავისი ნათელი, მდიდარი მეტაფორებითა და ფერადოვნებით. რომანის სტრუქტურა ინოვაციურია—იგი ტრადიციული მთხრობელური ხაზის ნაცვლად, იყენებს უფრო გარდამავალ, ოცნებებით შექმნილ სტრუქტურას. ვულფი ამ სტილით აერთიანებს ისტორიულ ფაქტს და ფანტაზიას, ქმნის ტექსტს, რომელიც ერთდროულად ფესვგადგმულია პერსონაჟების რეალობაში და ასევე ფანტასტიკურ სამყაროში.

რომანის სწრაფი აღიარება, როგორც მისი გამოქვეყნების დროს, ისე მომდევნო ათწლეულებში, გამოავლენს მის უნიკალურ ადგილს ლიტერატურაში. თავდაპირველად მას სხვადასხვაგვარი გამოხმაურება მოჰყვა—სიგიჟისა და აღტაცების ნაზავი, მაგრამ დროთა განმავლობაში ორლანდო აღიარებულ იქნა, როგორც პიონერული ფემინისტური ნაწარმოები, ტექსტი, რომელიც წინასწარმეტყველებდა გენდერულ საკითხებზე შემდგომში დამკვიდრებულ შეხედულებებს. დღეს იგი აღიარებულია არა მხოლოდ თავისი ნარატიული გამბედაობის, არამედ სქესისა და იდენტობის მრავალშრიანი და კომპლექსური აღწერისთვის.

ორლანდო უბრალო რომანზე მეტია; ეს არის თანამედროვე მითი, ნარატივი, რომელიც საუბრობს იდენტობის გარდამავლობასა და მრავალფეროვნებაზე ისე, რომ დღევანდელი მკითხველისთვისაც კი გულთან ახლოსაა. ჩვენს თანამედროვეობაში, სადაც გენდერული იდენტობისა და გამოხატვის საკითხები უფრო აქტუალურია, ვიდრე ოდესმე, ორლანდო საოცრად აქტუალური და წინასწარმეტყველურია. მისი თემები უფრო მეტად აქტუალურია დღეს, ვიდრე მისი გამოქვეყნების დროს იყო.

რომანის უკვდავი მიმზიდველობა იმაში მდგომარეობს, რომ ის საუბრობს ფუნდამენტურ პრობლემებსა და დილემებზე. ორლანდოს ფანტასტიკური მოგზაურობის მეშვეობით, ვულფი გვაიძულებს, დავფიქრდეთ იმაზე, თუ როგორ მუდმივად ვცვლით საკუთარ თავს, გამოცდილებებს, ისტორიასა და სამყაროს.

ორლანდო არ არის უბრალოდ ამბავი; ეს არის არსებობის უსასრულო შესაძლებლობების ზეიმი. ეს არის წარმოსახვის ძალის, გარდაქმნის სილამაზისა და საკუთარი თავის სიღრმეების საიდუმლოების აღნიშვნა. ვირჯინია ვულფის ხელში, ცხოვრების აქტი ხდება ხელოვნების ნამუშევარი—მუდმივად ცვალებადი, მუდმივად მზარდი, და მუდმივად დიდებული.

ორლანდოს კითხვისას, ჩვენ ვხვდებით, რომ მისი მარადიულობა დროის მიღმაა. მისი უნარი, გადალახოს თავისი ეპოქის საზღვრები და ისაუბროს უნივერსალურ ჭეშმარიტებებზე იდენტობისა და არსებობის შესახებ, განსაცვიფრებელია. ვულფის შედევრი გვიწვევს, დავინახოთ და გამოვიკვლიოთ ის წახნაგები, რომლებიც ხშირად მართავენ ჩვენს სამყაროს.