ჰერმან ჰესე, ჩემი ახალგაზრდობისდროინდელი გატაცება…

მძლავრი, სერიოზული, უცნაური…

თბილისის იტალიურ ეზოში გავიზარდე და დავქალიშვილდი.

მობინადრეთა იარუსებად გარშემორტყმული მრგვალი ტერიტორია თითქოს მთელი ქალაქის მიკრომოდელს აირეკლავდა თავისი მრავალეროვანი მეზობლებით, სხვადასხვა აკუსტიკური ჟღერადობის მქონე ინტონაციებით, მეტყველების მანერით, საერთო ხურმის ხისა არ იყოს, საერთო ქალაქური ჟარგონით, ურთიერთრიდით, პატივისცემით, სითბოთი, სიყვარულით, გულგახსნილობით… პერიოდული გაღიზიანებებით, მოულოდნელად დანთებული ჩხუბის კოცონებითა და კეთილშობილი გამშველებლებით, სეირისმოყვარეთა გულისგასახეთქად არასოდეს რომ არ აცლიდნენ კოცონს ხანძრად ქცევას…

შეიძლება ითქვას, რომ არაფერი მაკლდა, ყველა ადამიანური განცდა და ემოცია, ყოველგვარი მუსიკა და ყველა გასტრონომიული სურნელი, ათასგვარი პორტრეტი, ნატურმორტი, მრავალი ადამიანური ბედი, კომიკურ-დრამატული სიტუაციები (მინდოდა, თუ არ მინდოდა) ჩემს თვალწინ თამაშდებოდა.

ცხოვრება თავისი ხიბლითა და ამაოებით ზედ ხელის გულზე მედო და მეც ძალაუნებურად ვაკვირდებოდი, ვფიქრობდი, განვიცდიდი, ვსწავლობდი.…

თუმცა „ყოფიერების აუტანელი სიმსუბუქის“ ამ ტრაგიკომიკური მონაცვლეობისადმი ხშირად ინტერესს ვკარგავდი და ერთგვარ მოწყენილობაშიც კი ვვარდებოდი.…სწორედ ამ დროს, რომ იტყვიან, სულზე მიუსწროო, იწყებოდა ზაფხულის სამთვიანი არდადეგები, თავისი მანგლისებითა და კიკეთებით, წაღვერებითა და ბიჭვინთებით,…უფრო ხშირად კი სვანეთის ცისკენ გაქცეული უშბითა და თეთნულდით, ფუტკრებისა და ჭრიჭინობელების ბზუილით გაბრუებული შუადღის ლეჩხუმური ნირვანებით,…დედულეთისა და მამულეთის ძვირფასი სახეებითა და სანახებით.…

ოოო! რა შეედრებოდა ნაკვერჩხლების დასახსრულ შრიალს, გახურებული თონის კედლებზე აცახცახებული შოთების ტკაცუნს. ყოველდღიური არსებობის სურნელი საყდრიდან გამოღწეული საკმეველივით რომ მოედებოდა სოფლის საგვარეულო უბნებს, მალამოდ ეფინებოდა აფორიაქებულ სულებს. ჩარკვიანების გორიდან გიორგობიანების გორამდე თაღივით აღწეული ცაში გადებულ ხიდს წააგავდა, მერე მობრუნდებოდა, მოტრიალდებოდა კაცივით, ჭელიძეების ვენახებიდან ბაკურაძეების კაკლებით დაჩრდილულ ეზოებში გადავიდოდა, მერე მანუგეშებლად მიადგებოდა ობოლაძეების ჭიშკარს… და მიდიოდა ასე უჩინრად, უცნაურად, მიედინებოდა არსობის პურში გახვეული დრო, დრო აწყული, გამოზომილი,…რიტუალთა შორის ყველაზე ღვთაებრივი და ყველაზე მიწიერი ერთდროულად.

და მაინც ნაღალატევ ალიონებზე, მამლის ყივილისა არ იყოს, არაფერს ისეთი სევდა არ მოჰქონდა, როგორც ახლადგამომცხვარი პურის ჩუმ ფშვინვას,…სადღაც ქვეცნობიერში სიცხიანი ბავშვის მაჯისცემასავით გამალებით ფეთქავდა განცდა – ადამიანი არსობის პურისათვის არ იყო მხოლოდ გაჩენილი. ჟამიდან-ჟამზე სხვა ალმურები შემოენთებოდა სულსა და გულს, სხვანაირად აჩქროლებული სისხლი მოაწყდებოდა ჯებირებს. კეფას მობჯენილი ფიქრი წრიალებდა, რაღაც მნიშვნელოვანსა და დიადს დაეძებდა – ამ კლდეებივით ძლიერსა და მყარს, ჰორიზონტივით ვრცელსა და უსასრულოს…

მაშინ ჯერ არ ვიცოდი, რომ არსებობდა ორი რეალობა, ორი ცხოვრება, ორი სინამდვილე.…

ჯერ არ ვიცოდი, რომ ამ ორიდან ერთ-ერთს თამაში ერქვა ყალბი მარგალიტებით.…

მაშინ სამყაროში ვიყავი ჩარგული სუსტი მცენარის ღეროსავით. მხოლოდ საქციელებითა და სიტყვა-პასუხებით ვასხივებდი ოჯახური თუ სოციალური სტატუსის შესატყვის ნაყოფებს, – ჩემი სიბეჯითისა და ფრიადოსნობის მშობლიურ დღესასწაულებს. ჯერ მხოლოდ ეს შემეძლო, ამით ვაქარვებდი დედ-მამის დარდიან გულს.

არადა, რაღაც სხვას მთხოვდა სული, სხვა სივრცეებისაკენ მეწეოდა, სხვა აფრებს მაბერინებდა წარმოსახვის ქარები, სხვა ნემსისყუნწში, სხვა სვრელებში ვძვრებოდი, სხვის ტყავს ვირგებდი და სხვის ცრემლებს ვაღვარღვარებდი.…

ჯერ არ ვიცოდი, რომ ამ სხვად ყოფნისა და სხვაში ყოფნის სურვილს გარდასახვა ერქვა ხელოვნების ენაზე.

მაინც რა იყო ეს ამხელა ამბიცია მთელი სამყაროს გაგებისა თუ შემორიგებისა, – თამაშის სურვილი, მიბაძვის ნიჭი თუ უბრალოდ ახალგაზრდობიდან, თითქმის ბავშვობიდანვე აყოლილი უცნაური შიში, რომ ყველაფერს, რაც მიყვარდა და რასაც მიველტვოდი, დრო მომტაცებდა და აღარასოდეს დამიბრუნებდა.

ამიტომ წრიალებდა წარმოსახვა, ფოტოობიექტივის თვალივით ყველაფრის მოხელთებასა და აღნუსხვას ცდილობდა.…

ჯერჯერობით კი მთელი სამყარო ჩემი იყო – ხალისიანიც და უხალისოც, გულთბილიცა და გულგრილიც, ინტელიგენტურიცა და პლებეურიც. არისტოკრატიულზე ბოდიში!

მისი ნამცვრევებიღა შერჩენოდა საგვარეულო რელიქვიებივით ქალაქს.

და მაინც მაშინდელ თბილისში ნაკლებად ჩანდა წრეობანას, მით უფრო, ფენობანას თამაში. ერთ ეზოში ვცხოვრობდით და ერთ მერხზე ვისხედით – აკადემიკოსის, ბალერინას, მღვდლის, გადამდგარი გენერლის, მეფურნის, ფოტოგრაფის, მუსიკის მასწავლებლის, ექიმისა თუ „ცეხავიკის“ (თანამედროვე ენაზე, – ბიზნესმენის) შვილები და შვილიშვილები. აზრად არ მოგვდიოდა, რომელიმე ჩვენთაგანისათვის ასეთი მწირი დახასიათება მიგვეცა – ეს მდიდრის შვილია, ის კიდევ ღარიბის.…

ასე გავიზარდეთ, ასე ჩამოვყალიბდით მეტ-ნაკლებად თავისუფალ, ბუნებრივ, შეზღუდულ თუ საინტერესო ადამიანებად.

ეს ისეთი ბაზისი იყო, მთელი ჩვენი შემდგომი ცხოვრება რომ უნდა განესაზღვრა, ყოველ შემთხვევაში, ჩვენს მარადიულ ხეტიალს პრაქტიკული ცხოვრების, შემეცნებისა თუ რწმენის გზაზე გამოულეველ საგზლად რომ უნდა გაჰყოლოდა.

ამ დროისათვის ჯერ კიდევ შემორჩენილი გენიალური პედაგოგების, ლექტორებისა და ჭკვიანი მშობლების წყალობით უკვე წაკითხული გვქონდა ქართული და რუსული კლასიკა. ზოგიერთი ჩვენთაგანი ორიგინალში, ზოგიც თარგმანში ვეცნობოდით ფრანგულ, ინგლისურ, გერმანულ, ესპანურენოვან ლიტერატურას.…

და აი, ჰესეც გამოჩნდა, ჰერმან ჰესე, ასეთი უჩვეულო და უცნაური. კაფკას მერე უცნაურობაზე ლაპარაკი თითქოს გამორიცხული იყო, რადგან მისი „პროცესის“ კოშკებსა თუ ლაბირინთებში ჯერ კიდევ გაოგნებული დავწრიალებდით.

ჰესე კი სხვა იყო, მანუგეშებლად მშვიდი და ჰარმონიული.

მის ხაზგასმულ ევროპულ სიმშვიდეს საოცარი ბუნებრიობით დაატარებდა თბილისის ქუჩებში ჰერმან ჰესეს შემოქმედების დიდი თაყვანისმცემელი და მცოდნე, ქართველი გერმანისტი, ბუბა (რეზო) ყარალაშვილი…

ჰესეს დიალოგის წონასწორობა მოკამათე პერსონაჟებს, ოპოზიციურ წყვილებს ღირსების სიმაღლეზე წარმოაჩენდა.

ინტელექტუალურ სამყაროში სხვადასხვა მსოფლგანცდის ადამიანები ისეთი ტოლერანტობით თანაარსებობდნენ, როგორც თბილისის მთაგორიან რელიეფზე მეჩეთი, სინაგოგა, მართლმადიდებლური თუ კათოლიკური ტაძრები.

მკითხველი გაფაციცებული ადევნებდა თვალს მწერლის მიერ სასწორის პინებზე დაწყობილ სხვადასხვა არგუმენტებს და მისი ინტერესიც ამ „ძნელი“ მოსაუბრეებისადმი პროპორციულად ნაწილდებოდა.

ორი სამყაროს, ორი რეალობის უპირატესობის წარმოსაჩენად ორივე პერსონაჟს – იოზებ კნეხტსაც და პლინიო დეზინიორისაც თავთავიანთი სიმართლე გააჩნდათ. მწერალი კი ისეთი ობიექტური, ზედმიწევნითი სიზუსტით მოქმედებდა რომანში „თამაში ყალბი მარგალიტებით“, აღარ იცოდი, რომელ მათგანს მიმხრობოდი, რომელი მათგანი აგერჩია.

არჩევანში ისევ კასტალია გშველოდა. კასტალია კი, – მეცნიერებისა და ხელოვნების სადაფისფერი ნაკრძალი, რომლის წიაღიდანაც დაბურული მარგალიტების გამოციმციმებას მთელი ცხოვრება უფრთხილდებოდა თამაშის მაგისტრი, – მცურავი კუნძულივით თანდათან შორდებოდა თვალსაწიერს. ეს დაშორებაც ისევ და ისევ კნეხტის წყალობით, სულიერ ზრდასთან ერთად სხვა განზომილებაში რომ გადადიოდა, წინ მიიწევდა, მაღლა და მაღლა, ნელ-ნელა, შეუმჩნევლად რომ კარგავდა ეგოცენტრიზმს, თანდათან რომ შეიგრძნობდა და მოიაზრებდა არა მხოლოდ კასტალიის ელიტარულ ნაწილად თავს, არამედ მთელი სამყაროს, კოსმოსის ნაწილად; ჭეშმარიტი საყრდენის მოძიებით კი მშვიდდებოდა და თავისუფლდებოდა.

ასე რომ ხელოვნების საუფლოდ წოდებული ეს მარადიული „სპილოს ძვლის კოშკი“ – საუკუნის პირველ ნახევარში შვაბური წარმოშობის გერმანელმა ასეთი სერიოზული თრთოლვით რომ ააგო კასტალიის კუნძულის სახით, საუკუნის მეორე ნახევარში ინგლისელმა ფაულზმა ირონიულად დაამცრო და „ხის კოშკის“ სიმბოლიკამდე ჩამოაქვეითა ამავე სახელწოდების რომანში.

რაღა თქმა უნდა, სხვადასხვა იყო მათი მიზნები და მიზეზები.

ფაულზმა ნამდვილი, ჭეშმარიტი ხელოვნების კვდომის პროცესი გამოხატა მეოცე საუკუნეში, როცა მსოფლიოს სხვადასხვა მხატვრული სკოლებისა და მიმდინარეობების ათვისების გააფთრებულ ტენდენციას გაუსვა ხაზი საკუთარი ეროვნული ფესვებიდან სრული მოწყვეტის ხარჯზე.

ამ თვალსაზრისით ფესვებს ე.ი. სიღრმეს მოწყვეტილი, გლობალიზაციის სამსხვერპლოზე მიტანილი ხელოვნება ზერელე ხელოსნობად იქცა და მასკულტურაში ჩაიხრჩო.

ჰესემ მოულოდნელი, გაცილებით საბედისწერო სიტუაცია შექმნა იმისათვის, რომ შემოქმედს, ღვთაებრივს რომ თავი დავანებოთ, მორალური არჩევანი მაინც გაეკეთებინა:

ხელოვნება თუ სიცოცხლე?

რომელი უფრო ძვირფასია?

არჩევანი ამ უკანასკნელის, სიცოცხლის უპირატესობით დამთავრდა. არაჩვეულებრივი დამაჯერებლობით განხორციელებული სიცოცხლის გადარჩენის ეს აქტი რომანში გმირობის ტოლფასია, რადგან გააჩნია, ვინ აკეთებს არჩევანს – კაცი, რომელმაც ხელოვნება კერპად აქცია და მის მსახურებაში სამსხვერპლოზე მიიტანა საკუთარი ცხოვრებისა და სიცოცხლის საუკეთესო წლები. ასეთი კაცისთვის ხელოვნება სიცოცხლის ფორმაა და მნიშვნელოვანია ეს განუყოფლობა ფორმა-შინაარსისა (ზოგადად ჰესეს მხატვრულ სამყაროში გაცილებით აქტუალურია გმირის შინაგან სულიერ სამყაროში მიმდინარე ურთულესი პროცესები, სულიერი წინსვლა და პიროვნული ზრდა, ვიდრე მისი წარმატება თუ წარუმატებლობა ამსოფლიურ ორომტრიალში).

რაღაცით წააგავს კასტალია დიდ საერთაშორისო ვეგეტარიანული საზოგადოების მიერ მცირე აზიაში შეძენილ მიწის უზარმაზარ ნაკვეთს, რომელიც მოკრძალებულად კი არ მოიაზრება, არამედ ვეგეტარიანელთა ყველაზე ამბიციური კასტის მიერ სამოთხედ სახელდება მოთხრობაში _ „დოკტორ კნიოლგეს აღსასრული“.

როგორც ჩანს, ფანატიზმის არსში გარკვევა ჰესეს გაცილებით ადრეული წლებიდან აინტერესებდა, უფრო ადრე, ვიდრე ფაშისტური გერმანია შეიქმნებოდა. და თუკი ქრონოლოგიური სიახლოვის თვალსაზრისით შესაძლებელია ისტორიულ „დამთხვევებზე“ საუბარი, საუბარი იმაზე, რომ ოცდაათიანი წლებიდან გერმანიაში გვერდიგვერდ, პარალელურად იქმნებოდა ორი რეალობა: ინდივიდუალურ-შემოქმედებითი და მასობრივ-პოლიტიკური, და ჰიტლერის ძალაუფლებაში მოსვლას სულ რაღაც ორი-სამი წლით წინ უსწრებდა მუშაობის დაწყება რომანზე – „თამაში ყალბი მარგალიტებით“, ამაში თითქოს გასაკვირი არაფერია. პირიქით, ეს ბუნებრივიცაა, რადგან საყოველთაო სულიერი თუ ფიზიკური ფორიაქი, ნაცისტური იდეების აფეთქებამ რომ გამოიწვია გერმანიაში, თავისებურ აურას ქმნიდა იმისათვის, რომ ხელოვანთა ისედაც გაფაქიზებული ინტუიცია კიდევ უფრო მეტად გამძაფრებულიყო და გააქტიურებულიყო.

მოთხრობა, ზღაპრების ციკლიდან „დოკტორ კნიოლგეს აღსასრული“, ჰესეს ჯერ კიდევ 1910 წელს გამოუქვეყნებია მიუნხენში გამომავალ ჟურნალ „იუგენდში“.

ჟურნალმა „ჩვენი მწერლობა“ 2006 წლის #3-ში დაბეჭდა ეს მცირე მოცულობის შედევრი, რომელშიც აირეკლა მთელი XX საუკუნის არსი, მისი სულიერი მდგომარეობა.

პირადად ჩემთვის, „დოკტორ კნიოლგეს აღსასრული“ ლიტერატურულ ზღაპარზე მეტად ზღაპრული რეალობაა. ამ ჟანრისათვის დამახასიათებელი ყოველგვარი ირეალური შეგრძნებების გარეშე. იმდენად დიდი იყო ცხადის ზღვარზე მყოფი ზმანებით მიღებული შთაბეჭდილება, რომ დღემდე გამომყვა და რატომღაც განსაკუთრებული სიმწვავით ყოველთვის მაშინ მახსენდება, როცა ევრონიუსის მაუწყებლობა საერთაშორისო, გლობალურ კატასტროფებს ასახავს, როცა ნანგრევებში მოყოლილთა გმინვას გამოსცემს და ტერორიზმის ცეცხლში გახვეულ ქალაქებს გვიჩვენებს უკომენტაროდ.

„დოკტორ კნიოლგეს აღსასრული“ – თვალხილული მეტაფორაა უღვთოდ დარჩენილი საუკუნისა, რომლის წიაღში ათასგვარმა გულუბრყვილო, უცნაურმა, შეშლილმა თუ შემზარავმა იდეამ უნდა იბარტყოს, რათა ადამიანთა ჯგუფები, გაერთიანებები, პარტიები, საზოგადოებები, სექტები, ორგანიზაციები მიიზიდოს, ისევე, როგორც მღვიმეები და გამოქვაბულები იზიდავენ და იფარავენ შუქით დაბრმავებულ ღამურებს მზისგან.

მზე კი, შპენგლერის აღიარებით, უკვე ჩაესვენა, ყოველ შემთხვევაში, ევროპაში – ნამდვილად, დაბეჯითებით. ეს თითქმის მოარული აზრი გახლდათ ცოტა უფრო ადრეც მე-19 საუკუნის მოაზროვნე ინტელექტუალთა შორისაც. მაგრამ სამართლიანად მიიჩნევდნენ, რომ „ევროპის ცხოვრების განცდა და გახმოვანება“ ფილოსოფიური სისტემის სახით ყველაზე ზუსტად სწორედ შპენგლერმა შესძლო.

სიტყვა „ჩასვენება“, რომელიც თავისი დინამიკით აშკარად ასოცირდება უპირველესი მნათობის ჩასვლა-ამოსვლის ღვთაებრივ ტემპთან, თვით ყველაზე პესიმისტი ადამიანის ცნობიერებაშიც კი ტოვებს დროებითი მიტოვებულობის, თვალსმიფარებულობის განცდას. დოსტოევსკიმ და ნიცშემ საბოლოოდ გამოუყვანეს წირვა დროებითობის ამ ოპტიმისტურ ილუზიას, როცა სიტყვა „ჩაესვენა“ მახვილივით ბასრი და პირდაპირი სიტყვა სიკვდილით შეცვალეს:

„ღმერთი მოკვდა! ყველაფერი ნებადართულია!..“

ეს ფორმულა ჩამომხრჩვალის თოკივით პერიოდული სიხშირით დღემდე ირხევა თითოეული ჩვენგანის წარმოსახვაში.

„ღმერთი მოკვდა!“ – ეს იყო დიაგნოზი.

„ყველაფერი ნებადართულია!“ – ეს უკვე პროცესი იყო, ღმერთის სიკვდილის მერე რომ განვითარდა. ამ პროცესში მთელი მეოცე საუკუნე აღმოჩნდა ჩართული არა მხოლოდ პრაგმატულ დონეზე, ყოველდღიური ყოფისა და ურთიერთობების დონეზე, არამედ შემოქმედებითადაც.

ჩემი თაობა უღმერთობით მოგვრილი სიცარიელის განცდას, რაგინდ გასაკვირიც არ უნდა იყოს ევროპელთა და ამერიკელთათვის (ჩვენ ხომ დიად საბჭოეთში ვიზრდებოდით!), უმალ ფრანგული ეგზისტენციალიზმით ეზიარა, ვიდრე საკუთარი ცხოვრებით, ანდა თუნდაც მშობლიური ლიტერატურით. ეს ალბათ იმის ბრალიცაა, რომ აკრძალული ქრისტიანობის ტვირთი ქართულმა მწერლობამ მთელი ორი საუკუნის მანძილზე ღირსეულად ზიდა.

მაგრამ სამართლიანობა მოითხოვს ითქვას, რომ სარტრსაც და კამიუსაც, ეგზისტენციალური ფილოსოფიის ამ თვალსაჩინო მწერლებს, ბევრი არაფერი წაურთმევიათ სიცოცხლისმოყვარე ჩვენი ახალგაზრდული ბუნებისათვის. შემდგომი თაობების საუკეთესო ნაწილს, რომელიც კარგად იცნობს ზოგადად თანამედროვე ხელოვნებაში მიმდინარე პროცესებსა და პრობლემატიკას, დღემდე ჰეროიკული წარსულისაკენ გაურბის თვალი და „ქალდეას მონატრებითაა“დაღდასმული.

მიუხედავად იმისა, რომ უკვე შენიშნული გვქონდა მანველიძეთა კარმიდამოს გახევებული მდუმარება, რომელიც სხვა არა იყო რა, თუ არა სულიერი კრიზისი, გაუქმებული არსებობის, საზრისის რაობის დაკარგვით მოგვრილი უპერსპექტივობის განცდა, ე.წ. ეგზისტენცია და საერთოდაც. მიუხედავად იმისა, რომ ამ ყბადაღებულმა გაუცხოებამ ცხოვრებასთან ერთად ჩვენს მშობლიურ ლიტერატურაშიც გადაინაცვლა (გზისკენ მაცქერალი კლდიაშვილის ცვილისფერი მოხუცები ამაოდ ელიან ბარათის მიღებას, სოფლიდან აყრილი და ქალაქს შეხიზნული შვილების ასავალ-დასავალი რომ შეიტყონ), მაინც ძალიან უცხო და მიუღებელი აღმოჩნდა ქართველებისათვის წლობით უნახავი დედის ცხედართან მდგარი კაცის უგრძნობლობა კამიუს „უცხოში“.

„მზისა და ვარდების მხარეში“ გაზრდილი გოგო-ბიჭებისათვის სარტრის „გულზიდვაც“ მეტისმეტი იყო და ბეკეტის ნაგვის ურნებში ჩასმული ცოლ-ქმრის ვერშემდგარი დიალოგიც. მაგრამ, როგორც რუსები იტყვიან: „ Это было давно и неправда “ – ჩვენც თავი დავიმშვიდეთ ამ „იყო და არა იყო რათი“.

თუმცა ამასობაში ტრადიციების ერთგულ ქვეყანაში ისეთი ტემპით ამოძრავდა ე. წ. დემოკრატიზმისა და ლიბერალიზმის მაგია, თავისუფლებისა და ზოგადად „უფლებების ერაში“ (მოვალეობათა ცნება საერთოდ გაუქმდა) პოსტმოდერნიზმად მონათლული ისეთი აბსურდული, სიურეალისტური სურათ-ხატები ამოიყარა ქვეცნობიერებიდან, ისე მეთოდურად, მიზანმიმართულად გადაიფარა ნორმალური, ჯანსაღი ურთიერთობები არანორმალური, არაჯანსაღი ურთიერთობებით („აბსურდი – ნორმაში“), რომ ამის შემხედვარე შემოქმედებით ფანტაზიას დამბლა დაეცა და აშკარა მოდუნება დაეწყო.

გაჩნდა განცდა, რომ შემოქმედება ცხოვრებას ვეღარ ეწევა.

ამერიკის კათოლიკური უნივერსიტეტის პოლიტიკურ მეცნიერებათა პროფესორი, ეროვნული ჰუმანიტარული ინსტიტუტის დამფუძნებელი და თავმჯდომარე, ჟურნალ „ჰუმანიტას“, გამომცემელი, კლაეს გ. რინი თავის წიგნში – „დასავლეთის დემოკრატიის კრიზისი და იაკობინიზმის წარმოშობა“ – წერს:

„მაშინ, როცა მრავალი ქვეყანა თავს აღწევს ტოტალიტარიზმს და იბრუნებს ან ქმნის ეროვნულ სახეს, დასავლური დემოკრატები, მთელი თავისი სიმდიდრით, ფუფუნებით, ტექნოლოგიური მიღწევებით, ცოტა არ იყოს, ღატაკ მაგალითს უჩვენებენ. უცნაური არ უნდა იყოს, თუკი მთელი მსოფლიოდან მომზირალი და დაკვირვებული თვალებისათვის ისინი აკნინებენ დემოკრატიას.

ვარაუდი, რომ შეერთებული შტატებისა და დასავლეთის კრიტიკა მსოფლიოს სხვა ნაწილებში მხოლოდ შურის შედეგია, ამპარტავნებასაც გვიჩვენებს და წარმოსახვის ნაკლოვანებასაც.…

დემოკრატიას ყველა სხვა რეჟიმზე უფრო მეტად სჭირდება მტკიცე ზნეობის მოსახლეობა.

სახალხო მთავრობის ცივილიზებული ფორმის ჩამოსაყალიბებლად იგივე ზნეობრივი პრინციპებია საჭირო, რაც მნიშვნელოვანია ჯანსაღი ეროვნულობის დასაფუძნებლად“.

მე ვფიქრობ, რომ ამერიკელი პროფესორის ეს დაკვირვებები განსაკუთრებული აქტუალობით სწორედ ჩვენთანაა შესასწავლი და გასაანალიზებელი.

ალბათ, სამყაროში ძნელად მოიპოვება ინდივიდუალიზმისაკენ ეგზომ მიდრეკილი ისეთი ერი, როგორიც ჩვენ ვართ. ამ თვისების წყალობით ქართულ გენიას, მართალია, არაერთგზის გაუბრწყინებია, მაგრამ იმავე ინდივიდუალიზმი („უჩემოდ ვინ იმღერეთა“) არაერთგზის ტრაგიკულ ბედისწერადაც ქცეულა ჩვენი ისტორიული ცხოვრების მანძილზე. თუმცა ეს ინდივიდუალობა თავისი საუკეთესო გამოვლინებით აბსოლუტურად დაკარგულია ზოგადად დღევანდელ მსოფლიო პოლიტიკაში, სადაც პიროვნებათა აშკარა დეფიციტია და სადაც პოლიტიკოსები მარიონეტებივით იმართებიან.

და სწორედ ამ თვისების გამოცაა საოცარი, რომ ქართულმა ცნობიერებამ ერთობლიობაში, მთლიანობაში არაფერი მიიღო ისე გულმხურვალედ და ნებაყოფლობით, ისე არაფერს მოუდრიკა თავი, როგორც საკუთარ სარწმუნოებას – მართლმადიდებლობას.

დღეს ძალზედ გააქტიურდა მართლმადიდებლობისა და დასავლეთ ევროპის კულტურული თავსებადობის თეორია, რომლის შესახებაც თეოლოგიის ავტორიტეტები და ექსპერტები აღნიშნავენ, რომ ეს პროდასავლური პოლიტიკოსებისა და ინტელიგენტების იდეოლოგიური შტამპია, რათა დაფაროს რეალური სიტუაცია და შეცდომაში შეიყვანოს ისინი, ვინც ამ ისტორიის შესახებ არაფერი იციან.

მართლაც, ისტორიულმა გამოცდილებამ დაადასტურა, რომ თავისთავად რელიგიური საფარველი ჰუმანიზმის დაცვის გარანტად ვერ გამოდგება.

ინკვიზიციას რომ თავი დავანებოთ, მარტო იმის გახსენება რად ღირს, რომ მეცამეტე საუკუნის მეორე ნახევრიდან (1252 წლიდან პაპის, ინოკენტ IX-ის დროს) შემოიღეს წამება, როგორც ძიების მეთოდი, რაც უშუალო სტიმული აღმოჩნდა მოგვიანებით გაჩენილი ყველა ევროპულ-ტოტალიტარული სახელმწიფოსათვის.

ეს მეთოდი სახელმწიფოს მართვის ერთ-ერთი უმთავრესი ინსტრუმენტი გახდა.

როცა სარწმუნოების იდეოლოგიად გადაქცევას ახერხებენ, ეს იმას ნიშნავს, რომ რელიგია სასტიკ დაცემას განიცდის.

დაცემის თვალსაზრისით კი დღევანდელი დასავლეთი სულაც არ განსხვავდება დღევანდელი აღმოსავლეთისაგან და ის ფაქტი, რომ ექსტრემისტები ჰყავს როგორც მაჰმადიანურ, ისე ქრისტიანულ სამყაროს, თვალსაჩინოდ გამჟღავნდა ოცდამეერთე საუკუნის გარიჟრაჟზე – 2001 წლის 11 სექტემბერს.

მიუხედავად იმისა, რომ ამ პერიოდიდან მოყოლებული, როგორც ამბობენ, ბიბლიის გაასკეცებული ტირაჟები გაიყიდა ამერიკაში, ტერორისტების ე.წ. „საღვთო ომის“ მსგავსად „ქრისტიანული ღმერთის შურისძიების“ სახელით დასავლეთიც „წმინდა შურისგებაზე“, „ჯვაროსნულ ომზე“ ალაპარაკდა და გამოფხიზლება-მობილიზება „ახალ ენაზე“, „უნივერსალურ რელიგიაზე“ ზრუნვით გამოხატა.

არადა, სწორედ ამგვარად ახდენენ ქრისტიანობის ანტიპროპაგანდას.

ამჯერადაც მოხდა ის, რაც ყოველთვის ხდებოდა.

თანამედროვე პოლიტიკოსებიც ნებისმიერ ტრაგედიას შესანიშნავად იყენებენ გარკვეული მიზნებით.

ასე რომ, ყველაფერი ღიად და გამჭვირვალედ ჩანს – ყველაფერი გათვლილი და დაგეგმილია მსოფლიო რელიგიათაშორისი თანამშრომლობის მიზნით (ის, თუ რისთვისაა საჭირო ეს გლობალური ფუსფუსი, რომელი მესიის მისაღებად ამზადებენ კაცობრიობას, ცალკე განსჯის თემაა. ერთი კი ალბათ დაბეჯითებით შეიძლება ითქვას: მართლაც, დღეს უფრო გვიანაა, ვიდრე ჩვენ გვგონია…).

ძალა, რომელიც ხელმძღვანელობს ჭეშმარიტ ქრისტიანულ შემეცნებას, არის სამართლიანობა, მაგრამ სამართლიანობა – სიყვარულში. წარმოუდგენელია, მივიღოთ თუნდაც „ომის საწინააღმდეგო ომის თეზისი“. მართლმადიდებლური თვალსაზრისით ომი არის გაუცხოება ღვთისაგან და საკუთარი მტრების მიმართ ქრისტიანული სიყვარულისაგან. ეს ჩვენი რწმენის ერთ-ერთი ყველაზე უფრო მომხიბვლელი, მაგრამ ძნელად გასაგები „პარადოქსია“.

თუმცა მაცხოვარი გვეუბნება „უფროЎსი ამისა სიყუარული არავის აქუს, რაЎთა სული თўსი დადვას მეგობართა თўსთათўს“ (იოანე 15, 13), რაც იმას ნიშნავს, რომ დაშვებული და გამართლებულია თავდაცვითი ომები, როდესაც იბრძვი შენი ოჯახის, შენი ნათესავის, მეზობლის, მეგობრის, შენი მამულის გადასარჩენად. მაგრამ ამ ქმედებას მოყვასისათვის თავგანწირვა ჰქვია და არა შურისგება…

ალბათ, ეს იყო უმთავრესი მიზეზი იმისა, რომ თავის დროზე არა მხოლოდ პოლიტიკური განხეთქილებებით, არამედ მომრავლებული სექტებით, რელიგიური შუღლითა და შეუწყნარებლობით დაღლილი და დაბნეული თომას მანი აღიარებდა – იმდენად სარწმუნოების, რელიგიის არ მჯერა, რამდენადაც სიყვარულისო.

სწორედ სიყვარულია ქრისტიანული სარწმუნოების უპირველესი შთაგონების წყარო, ამიტომ ყველანაირი ნიჭი არაფერია (არაფრადაა მიჩნეული) სიყვარულის გარეშე:

„თუ მე ადამიანთა და ანგელოზთა ენით ვლაპარაკობ, ხოლო სიყვარული არ გამაჩნია, მაშინ ჟღარუნა რვალი ვარ, ან ჩხარუნა წინწილა.

წინასწარმეტყველებაც რომ მქონდეს, ყოველი საიდუმლო და მთელი ცოდნა რომ ვუწყოდე, სრული რწმენაც რომ მქონდეს, ისეთი, მთების გადაადგილება რომ შემეძლოს, ხოლო სიყვარული არ გამაჩნდეს, არარაობა ვიქნებოდი.

მთელი ჩემი ქონება რომ დავარიგო და ჩემი სხეული დასაწვავად გავწირო, ხოლო სიყვარული არ გამაჩნდეს, არაფერი სარგებელი მაქვს (1 კორინთელთა, 13, 1-3).

ასე ბუნებრივად მივადექით საუკუნის იმ უმნიშვნელოვანეს დაავადებას, რასაც სიყვარულის დეფიციტი, უსიყვარულობა ჰქვია.

დღეს ინტენსიურად საუბრობენ ე.წ. ეკოლოგიურ კატასტროფაზე, ნიადაგის გადაღლაზე, გამოფიტვაზე, ჰაერის დაბინძურებაზე, ოზონის ხვრელზე, უჟანგბადობაზე, არაბუნებრივ დათბობაზე, ჩრდილო-ყინულოვანი ოკეანის უცნაურ დნობაზე, საჰარის უდაბნოს რადიუსის გამაოგნებელი სისწრაფით ზრდაზე, ხანძრებზე, მიწისძვრებზე, ზღვებზე, მეწყრებზე, ვულკანური ლავების გახშირებულ ამოფრქვევებზე, გაცოფებულ სტიქიონებზე… არადა, ესაა პასუხი უსიყვარულობაზე, დაუდევრობაზე, ამბიციურობაზე, უცრემლობაზე.…

სამყაროს ამ გაგიჟების, ბუნების ამ შურისგების მიზეზი რომ ადამიანია, ისე ღრმად და ზუსტად არავინ იცის, როგორც წმინდანმა და როგორც ხელოვანმა, რადგან ყველაზე მძაფრად სწორედ ისინი გრძნობენ საკუთარ ადამიანურ სისუსტეებს.

ჩემი აზრით, მონანული გულებითა და ამ სინანულის ამოთქმის ანუ აღსარებისაკენ გამუდმებული ლტოლვით ჰგვანან ისინი ერთმანეთს. თუმცა აღსარების ხარისხითა და მისი განხორციელების გზებით მათ შორის ისეთივე სხვაობაა, როგორც მდინარისა და ოკეანის, ჩანჩქერისა და ნაკადულის სიღრმესა და სიმძლავრეებს შორის.

მე არ მახსენდება, ლიტერატურაში, დოსტოევსკის გარდა, ჰესემდე ვინმეს გულისყური (აღსარებაზე) ამ კუთხით შეჩერებულა თუ არა, მაგრამ ის, რასაც გერმანელმა მწერალმა გაგვიზიარა, უაღრესად ღრმა და მნიშვნელოვანი დაკვირვებაა. ჰესეს წმინდანისა და ხელოვანის (ლიტერატორის) აღსარებათა შედარებისას, კერძოდ რუსოსა და ნეტარი ავგუსტინეს აღსარების შედარებისას, ასეთი დასკვნები გამოაქვს:

„პირველი საკუთარი თავის განსჯას მთლიანად ღმერთს ანდობს, მეორე კი თავს იმართლებს.

ორივე იწყებს ერთი და იმავე მოტივით, მაგრამ სხვადასხვა პოლუსებზე ამთავრებენ:

ერთი ხდება წმინდანი, მეორე – პოეტი, ერთი გადალახავს თავის პიროვნულობას და ხდება დიდი ადამიანი, მეორე კი თავის კომპლექსებში იხლართება და, საუკეთესო შემთხვევაში, ხდება საინტერესო ადამიანი“.

მიუხედავად იმისა, რომ ჰესე ხელოვანი იყო და არა წმინდანი, მხოლოდ დიდ ადამიანს შეუძლია, გააცნობიეროს რწმენის ძალა ასე ზუსტად, გააცნობიეროს რწმენის „უპირატესობა“. ამიტომ ღრმად ვარ დარწმუნებული ღმერთთან მისაახლებლად (სიყვარულის სასწავლებლად) ხელოვნება, როგორც აღსარების ერთგვარი ფორმა, მისთვის წინგადადგმული ნაბიჯია ღვთისმაძიებლობის ურთულეს გზაზე. პირადად ჩემთვის, ჰესეს მთელი შემოქმედება ამ გზის – ღვთისა და სიყვარულის ძიებაა.

ამ თემას, ამ გზას იგი, როგორც მოაზროვნე და ხელოვანი, მთელი ცხოვრება უტრიალებდა, რომ აღარაფერი ვთქვათ რომანებზე: „თამაში ყალბი მარგალიტებით“, „ტრამალის მგელი“, „მომლოცველობა აღმოსავლეთის ქვეყანაში“ და სხვა მოთხრობებზე. ამის ნიმუშია გასული საუკუნის ათიან წლებში შექმნილი ერთი ციცქნა ლიტერატურული ზღაპარიც, რომელიც, როგორც წვეთი ოკეანისა, ისე აირეკლავს ეპოქის გემოსა და გამჭვირვალე სულისკვეთებას.

არსებობის საზრისის საკითხი XX საუკუნის ყველაზე დიდ ფილოსოფიურ პრობლემად რომ რჩებოდა, არა მგონია, ასე ერთბაშად და მოულოდნელად გადაწყდეს XXI საუკუნეში. ამისათვის დიდი, ხანგრძლივი ღვაწლის გაღებაა საჭირო როგორც სულიერად, ისე ფიზიკურად და არა ღვთისხელისშემყურეთა გულუბრყვილო, პასიური მოლოდინი – აი, აგერ მოახდენს სასწაულს უფალი და ერთი ხელისდაკვრით უკეთესობისკენ შეცვლის სამყაროსო.

არ შეიცვლება სამყარო, რადგან ყველაზე დიდი ჯილდო – არჩევანის თავისუფლება, ასე უანგაროდ რომ მოგვანიჭა უფალმა მის მიერ შექმნილ ხილულ სამყაროში მხოლოდ ადამიანებს, ჩვენვე ვიქციეთ ყველაზე დიდ სასჯელად. უსაფუძვლო ამბიცია ქვირითივით ყრის ეგოიზმის ბაცილებს; წამდაუწუმ ცდილობს სამოთხის ბაღიდან, ღვთისა და სიყვარულის მონობიდან გამოგვიხსნას და გამოგვაქციოს.

საკუთარი ცოდვებისა და ვნებების მძევლები იმ ჯოჯოხეთურ წრეში ვტრიალებთ, ჰეგელი „ცუდ უსასრულობად“ რომ მოიხსენიებდა.

სასულეში გადამცდარი გულნამცეცობითა და პატარ-პატარა შურისგებებით დაცხრილული ჩვენი დღეები დიადი მიზნებით ვეღარ ხარობენ.

როგორი ჰერმეტული, როგორი დახუფულიც უნდა მოგვეჩვენოს სივრცე „დოკტორ კნიოლგეს აღსასრულში“ რომ წარმოსახა მწერალმა, როგორი განცალკევებულიც, ფიზიკურად როგორი მოცილებულიც უნდა იყოს მცირე აზიაში შეძენილი ეს კუნძული გარე სამყაროს, აქ მაინც არაფერი ხდება განსაკუთრებული, მით უფრო, ამაღლებული.

ისევე როგორც ზოგადად ჰესეს ფანტასტიკურ წარმოსახვებს საფუძვლად ყოველთვის რეალისტური მოტივაციები, კონკრეტული ადამიანების მიერ განხორციელებული კონკრეტული პროცესები და ტენდენციები უდევს საფუძვლად, ასევეა „დოკტორ კნიოლგეს“ შემთხვევაშიც. ეს პატარა მოთხრობა ჰესეს გარეგნულად მშვიდ, მაგრამ სულიერი ღელვებით მშფოთვარე შემოქმედებით ტალღებზე ისე მოტივტივებს, როგორც ბავშვის ხელით აგებული ქაღალდის პაწია ხომალდი და ერთ უბრალო, მარტივ ჭეშმარიტებას გვაზიარებს:

განწირულია სამყარო, რომელშიც ადამიანებს ერთმანეთი აღარ უყვართ.

სულერთია რა იდეებსაც უნდა ემსახურებოდნენ – ამაღლებულსა და ზოგადსაკაცობრიოს, გლობალურსა თუ ეროვნულს,…სულერთია ვინც უნდა იყვნენ ისინი – კოსმოპოლიტები თუ ნაციონალისტები, დოკტორ კნიოლგესავით ფილოლოგი პატრიოტები თუ მისი თანავეგეტარიანელები, სოციალური რეფორმების იდეებითა თუ გათანაბრებისა და გლობალიზაციის რიტმით შეპყრობილები.

დღევანდელი გადასახედიდან, როდესაც თუნდაც ინფორმაციულად დაშიფრულ ამ უცნაურ ზღაპარს კითხულობ, როცა კითხულობ პასაჟებს, რომლებიც ასე გამაოგნებლად ემთხვევა ღვთისმშობლის წილხვედრი ქვეყნის ტერიტორიაზე ერთი შეხედვით დარდიმანდულ, სინამდვილეში კი მკაცრად გათვლილ უცხოელთა მოწვევა-მოპატიჟებას, კრედიტ-ინვესტორთა გამუდმებულ ლაშქრობებს და საკუთარი სამშობლოს დიდ აუქციონზე გატანას, ზოგჯერ ისეთი სასოწარკვეთილება გიპყრობს, რომ ფიქრობ – რაღა აზრი აქვს ადგილობრივ კონკისტადორებს, როგორც ალქაიდელ ტერორისტებს იტალიელი ორნელია ფალაჩივით „ღვთისმოყვარე სისხლისმსმელებს“ დაუძახებ, გამყიდველებს თუ საერთოდ გაჩუმდები.

„ამ მიწაზე საოცრად ნაზი და ბარაქიანი ხილ-ბოსტანი მოდიოდა, დიდი ცენტრალური სახლის სამზარეულოს „სამოთხისაკენ მიმავალი გზების“ ავტორი ხელმძღვანელობდა, ბევრს კი განსაკუთრებით სიამოვნებდა ის გარემოება, რომ იქ მშვიდად, ღვარძლიანი მსოფლიოს დაცინვის გარეშე იცხოვრებდა. ვეგეტარიანიზმისა და ჩაცმულობის რეფორმისადმი მისწრაფების ყველა ნაირსახეობა ნებადართული გახლდათ, აკრძალვით კი – ხორცისა და ალკოჰოლის მიღების გარდა არაფერი იკრძალებოდა.

მსოფლიოს ყველა კუთხიდან მოდიოდნენ ლტოლვილი ახირებულები, ნაწილობრივ იმისთვის, რომ იქ, მცირე აზიაში ბოლოს და ბოლოს სიმშვიდე და შვება ეპოვათ მათი ბუნებისათვის შესაფერის ცხოვრებაში, ნაწილობრივ კი იმისათვის, რომ განკურნების მოზღვავებულ მოსურნეთაგან ხეირი და გამორჩენა ენახათ. ჩამოდიოდნენ ყველანაირი ეკლესიების გამოქცეული მღვდლები და მასწავლებლები, ცრუ ჰინდუსები, ოკულტისტები, ენის მასწავლებლები, მასაჟისტები, მაგნეტოპათები, ჯადოსნები, ექიმბაშები. ექსცენტრიულ არსებათა მთელი ეს ჯამაათი უფრო უწყინარი წვრილ-წვრილი ცრუპენტელებისაგან შედგებოდა, ვიდრე ყალთაბანდი და ბოროტი ადამიანებისაგან, რადგან იქ დიდ ხეირს ვერ ნახავდა კაცი და უმეტესობას მეტიც არა უნდოდა რა, გარდა თავის შენახვისა, რაც მცენარისმჭამელთათვის მეტად იაფი ჯდებოდა სამხრეთის ქვეყნებში“.

ისეთი რაციონალური აზროვნების მქონე მწერლისათვის, როგორიც ჰესეა, მის დარბაისლურ ინტონაციაში, თხრობის მშვიდ მანერაში მთელი გვერდების მანძილზე რომ გასვენებს და, შესაძლოა, ზოგჯერ სიფხიზლესაც გიდუნებს, არც ერთი ტროპი, არც ერთი მეტაფორა შემთხვევითი არაა. ისინი ფრთებდაკეცილი ფრინველებივით ნიშანს ელიან და ასაფრენად ემზადებიან.

მით უფრო, შემთხვევითი ვერ იქნება პირდაპირ გეოგრაფიული სახელდებით მოხსენიებული მცირე აზია. უზარმაზარი ტერიტორიის შესაძენად რაღა მაინცდამაინც ეს მონაკვეთი აირჩია გერმანელმა მწერალმა ვეგეტარიანელთა მსოფლიო საზოგადოებისათვის, გერმანელი, ავსტრიელი, ჰოლანდიელი მცენარისმჭამელების იდეალისტურ დაჯგუფებათა წამოწყების ასპარეზად……ოცნებამ რომ სადმე, მსოფლიოში საკუთარი ქვეყანა, საკუთარი მმართველობითა და საკუთარი წესრიგით შეექმნათ ძალაუნებურად ახალი მსოფლიო ქვეყნის ახალი მსოფლიო წესრიგი გაგვახსენა.

სარეკლამო რგოლის მაცდური პათოსით ჟღერს მოწოდება – „ვეგეტარიანული და ვეგეტაბილისტური ცხოვრების წესის, სიშიშვლის კულტურისა და ცხოვრების რეფორმირების ყველა მეგობარს“ ამ „სამოთხეში“ ეპატიჟება, რათა განერიდოს პრაგმატული ევროპის ბოროტების ყვავილებს – სკეპსისსა და ნიჰილიზმს, რათა თავი მოიზღუდოს „ღვარძლიანი მსოფლიოსაგან“.

ვეგეტარიანელთა გონიერებითა და სულიერებით გამორჩეული კასტა!

კაციჭამია არიელებმაც ასე დაიწყეს თავის დროზე, გამორჩეულობისა და ცისფერი სისხლის შემოცურებული იდეით გაწყალდა ტვინიც და გულიც.

რაღა აზია და არა რომელიმე სხვა კონტინენტი?!

იქნებ იმდროინდელ სამხრეთს (ჰესესდროინდელ აზიას) სურნელოვანი მიწისა და არომატული ხილის გარდა ჯერაც შერჩენილი ჰქონდა ურთიერთობათა მისტიური ხიბლი, იქნებ მისი რიტუალური ადათ-წესები და იერარქიული ტრადიციები, დროისადმი აზიური დამოკიდებულება იყო ის მიმზიდველი ძალა, რომელიც მათ მცონარე, ზარმაც ბუნებას გაცილებით შეესაბამებოდა, ვიდრე თუნდაც მაშინდელი ევროპის სამეწარმეო და პოლიტიკური ცხოვრების აჩქარებული ტემპი.

„ღვარძლიანი მსოფლიოსაგან“ რომ თავი მოეზღუდათ, თავად უნდა ყოფილიყვნენ სიყვარულისათვის გახსნილები: ყოველგვარი კლასობრივი, სოციალური სტატუსი, წარმომავლობა, პოლიტიკური შეხედულებანი, რასობრივი კუთვნილება, თვალის ჭრილი, კანისფერი და ა.შ. გაცილებით მაღალი იდეის სამსხვერპლოზე უნდა მიეტანათ, გაექროთ და გაეუქმებინათ.

ყოველივე ამაზე „ამაღლებული“ ვეგეტარიანიზმის ჩუმი პათოსი კი დოგმატური პრინციპებისა და არჩევანის შეუზღუდავი უფლებით თავად ქმნიდა ვეგეტარიანელთა ახალ კლასობრივ ბანაკებს, თავად ახარისხებდა და განასხვავებდა (მოსისხლე მტრებივით) პურისა და ბრინჯისჭამიებს, რძისმსმელებს, ნაყოფისმჭამელებსა და ასკეტურ მოშიმშილეებს.

და აი, ფანატიზმის სიბნელეში თანდათან ამოიზარდა ნაყოფისმჭამელთა კასტის ბელადი, ძმა იონა, რომლის ტვინშიც, რახანია, მწიფდებოდა ბუნებრიობისა და ხელახალი გაადამიანურების აკვიატებული ამბიცია.

თითქოს უბიწო დარვინისტები ღვთის წინააღმდეგ ხელახალ შეთქმულებას აწყობდნენ უკან უღრანებში დასაბრუნებლად.

იონა იყო ამ თეორიის აღმომჩენი და მათი ბელადი, მათი მარცხებისა და ხელმოცარვების ყველაზე უტყუარი დოსტაქარი.

იონა, რომელმაც ყველაზე უკეთ იცოდა ბუნების უცდომელი ენა და ისიც, თუ რა სურდა ბუნებას კაცთა მოდგმისაგან.

ეს თმაწვერგაბურძგნული, ქუსლებდახეთქილი და კანდაშაშრული დედიშობილა მოარული „ბუნების გვირგვინი“ წვრთნიდა და ამათრახებდა საკუთარ სხეულს (თავს). ღრეჭვით, ღრენითა და ხარხარით იძლეოდა რეაქციებს და მინიშნებებს იმის შესახებ, რომ როგორც ყველაფერი ამ ქვეყნად, სრულყოფილების მისაღწევად აღარც სიტყვა იყო საჭირო. თითქოს მესვეტე და მდუმარე ბერივით იონასაც თავისი მისია ჰქონდა შესასრულებელი.

მართალია, ვინც მარხვაშიც ზომიერების მომხრე იყო, ამ ახლადგამოჩეკილ ბელადს ჩუმად ქირდავდა და გულში „გორილას“ ეძახდა, მაგრამ რადიაციასავით სულ უფრო და უფრო იზრდებოდა ხესშეზრდილი ველურის გამოსხივება. ასეა, მძულვარებასაც თავისი გამოსხივება აქვს. სიძულვილით კი ყველა სძულდა, როგორც ეს ფანატიკოსებს სჩვევიათ. ყველა, ვინც არ ეთაყვანებოდა და არ იზიარებდა სიცოცხლის მიმოქცევის მისეულ სრულყოფას, გაადამიანურების უკუღმა გავლის გზას და საწყის წერტილთან მიბრუნებას.

ბუნებადქცევის მომხრე ფანატიკოსები კი მოთხრილი ხეებივით დაეხეტებოდნენ კუნძულზე. ამ უსაქმურთა ხროვის ირგვლივ ამოყრილი ფესვები ურჩხულებივით იკლაკნებოდნენ,…რაღაც საავდროდ იქუფრებოდა ზღაპრული გარემო.

დოკტორი კნიოლგე, ავადმყოფობის გამო რომ დაიწყო თავის დროზე დიეტის დაცვა, თითქოს ავ წინათგრძნობას შეეპყრო. იქნებ ამიტომაც გადაეწყვიტა მომავალ თვეს სამშობლოში დაბრუნება. მაგრამ არ დასცალდა. ერთ მთვარიან ღამით კუნძულზე მოსეირნემ ბედნიერი სტუდენტობისდროინდელი მოტივი რომ წაუსტვინა, მოულოდნელად „ბუჩქნარიდან ტყის კაცი გამოშლიგინდა, მელოდიისაგან გაღიზიანებული და გახელებული. მუქარით გადაუდგა წინ მოსეირნეს, თან უშველებელ კომბალს იქნევდა. მაგრამ გაოცებული დოქტორი ისე იყო გააფთრებულ-გაგულისებული, რომ კი არ გაიქცა, არამედ იმ წუთის დადგომა იგრძნო, როცა თავის მტერს უნდა შებმოდა. სასტიკი ღიმილით მოიდრიკა თავი და შეურაცხყოფა ჩააქსოვა: ნება მიბოძეთ, წარმოგიდგეთ, დოქტორ კნიოლგე.

გორილამ ერთი საშინლად დაიღრიალა, კომბალი მოისროლა, ეცა უძლურს და ერთ წამში თავისი სასტიკი ხელებით მოახრჩო. დოქტორი მეორე დილას იპოვეს. ზოგი ხვდებოდა, რაც მომხდარიყო, მაგრამ ვერავინ გაბედა გორილა იონასთან დაპირისპირება“.

ვინ მოთვლის, რამდენი ასეთი ფილოლოგი, ჰუმანიტარი, ზოგადად ჰუმანისტი შეუწირავთ (მოუკლავთ) სამყაროს გარდაქმნის სახელით „რეფორმატორებს“. სულერთია, რას დავარქმევთ მათ – კომუნისტებს, დემოკრატებს, ლიბერალებს, კოსმოპოლიტებსა თუ ვეგეტარიანელებს,…სულერთია, რისი სახელით მოხდება ეს გარდაქმნა – სამყაროს სამოთხედ გადაქცევისა თუ სახელმწიფო ინტერესების სადარაჯოზე დგომის სახელით.

სანამ სამყაროს სივრცეებში გაყინული ზოგადი იდეები და კაცობრიობაზე ზრუნვის მისიები კონკრეტულ ხალხზე, კონკრეტულ ერზე და კონკრეტულ ადამიანებზე ზრუნვამდე არ „ჩამოქვეითდება“, მანამდე ფანატიზმს ყოველთვის ექნება პრეტენზია, სამყარო გადაარჩინოს.

„დოქტორ კნიოლგეს აღსასრული“ – ზღაპრის ამ წვეთში ჰერმან ჰესემ არა მხოლოდ იმდროინდელი, არამედ მთელი დღევანდელი სამყაროს სახე და ბედისწერა განჭვრიტა…

ყოველგვარი არჩევანი საიდუმლოა.

მაშინაც, როცა პირველად წავიკითხე ეს ზღაპარი და ახლაც, როცა მასზე დაწერილ ესეის ვამთავრებ, გერმანიაში მცხოვრებ იმ ნიჭიერ ახალგაზრდა ქართველ კაცზე ვფიქრობ, ჰესეს უმდიდრესი მემკვიდრეობიდან მაინცდამაინც ეს მოთხრობა რომ აირჩია სათარგმნელად.

ვეგეტარიანელთა საერთაშორისო კუნძულზე ჩამოსულ ადამიანებზე ნათქვამი ჰესეს ერთი ფრაზა გიორგი ბრეგაძემ ასე თარგმნა: „ევროპიდან და ამერიკიდან გამოსხლეტილ ამ ადამიანთა უმეტესობა“.

საოცარი სინონიმი მოძებნა – არა გადმოხვეწილი, არა გადმოსული, არამედ „გამოსხლეტილი“.

ეს ზუსტი შესატყვისი ქართული სიტყვის გენიითაა დაშიფრული.

რაღაც არამყარის, ლორწოვანის, მოუხელთებლისა და არასაიმედოს მატარებელია ამ სიტყვის ფორმაცა და შინაარსიც.

სამაგიეროდ, ჰერმან ჰესეს ეს ლიტერატურული ზღაპარიც, ისევე როგორც მთელი მისი შემოქმედება, ძალზედ მკაფიოდ ასახავს უსიყვარულოდ დარჩენილი სამოთხის მთელს აბსურდულობას.